Istorija jezika I

 

Jezik Slovena u prapostojbini:
            Sloveni = indoevropski narodi; slovenski jezici = indoevropski jezici

-        Prapostojbina svih Slovena: istočna i severoistočna Evropa (pretpostavlja se)

-        Svi Sloveni govorili su jezikom koji se sada zove praslovenski jezik.

            Seobe Slovena i stvaranje slovenskih jezika

-        Velika seoba slovenskih plemena desila se između 4. i 7. veka nove ere. Nema pouzdanih podataka o njoj. Pošto su dolazili u dodir sa različiti narodima, jezik iz prapostojbine se menjao i formirale su se tri grupe slovenskih jezika: istočnoslovenski, južnoslovenski i zapadnoslovenski.

Misija Ćirila i Metodija

-        Sloveni su na nove teritorije došli kao mnogobošci (pagani). Počeli su da primaju hrišćanstvo postepeno, ali to je teklo otežano jer nije bilo moguće da slušaju bogosluženja na svom jeziku.

-        Vladar Velikomoravske kneževine, knez Rastislav, čiji se narod (Zapadni Sloveni) našao na udaru germanskih plemena, zatražio je od vizantijskog cara Mihaila III da mu pošalje misionare koji će širiti hrišćanstvo na jeziku Slovena.

-        Car Mihailo 863. godine šalje Konstantina (Ćirila) i Metodija, učene Grke koji su znali jezik  Slovena iz okoline Soluna. Ćirilo je sastavio prvo slovensko pismo glagoljicu i dodavanjem hrišćanske leksike iz grčkog jezika formirao staroslovenski jezik – prvi književni jezik svih Slovena. Na taj jezik preveli su bogoslužbene knjige i jevanđelja. TO je bio samo pisani jezik, pripadao je južnoslovenskim jezicima.

Staroslovenski jezik i pisma – ćirilica i glagoljica

-        Ćirilo je sačinio glagoljicu po ugledu na grčko pismo.

-        Staroslovenski je postao treći jezik na koji je prevedena Biblija sa hebrejskog jezika (posle grčkog i latinskog).

-        Drugo pismo – ćirilicu – sačinili su učenici Ćirila i Metodija i ona je do 12. veka potpuno potisnula glagoljicu.

-        O nastanku staroslovenskog jezika i pisma svedoči Crnorizac Hrabar u naučnoj raspravi „O pismenima“; to je rasprava pisana staroslovenskom ćirilicom, koja govori o značaju rada Ćirila i Metodija i staranju staroslovenskog jezika i glagoljice, koji su bili značajni za sve Slovene.

Početak pismenosti kod Srba  

-        Ćirilovi i Metodijevi učenici su se posle njihove smri, izloženi pritisku germanskog sveštenstva, izmestili u dva pravca – ka Jadranu i u Bugarsku. Pretpostavlja se da su ćirilicu sastavili u Bugarskoj krajem 9. veka.

-        Smatra se da su Srbi primili hrišćanstvo i slovensku pismenost desetak godina posle Ćirilove i Metodijeve misije  (koja je bila 863. g.).

Razvoj srpskog književnog jezika – srpskoslovenski jezik

-        Staroslovenski je bio zajednički jezik svih Slovena 9-11. veka. To je bio jezik bogoslužbenog karaktera, ali se nije previše razlikovao od tadašnjih narodnih govora. Tokom prepisivanja bogoslužbenih knjiga taj jezik se postepeno menjao jer su prepisivači nesvesno unosilli reči iz svog narodnog govora. Vremenom je rastao broj unetih reči iz narodnih govora i došlo je do nastanka redakcija staroslovenskog jezika (srpke, bugarske, ruske, češke...). Jezik više nije bio isti i jedinstven i došlo je do stvaranja srpskoslovenskog jezika, tj. srpske redakcije staroslovenskog jezika. Uporedo s jezikom razvijala se i srpska ćirilica, sada jedino pismo kod Srba.

-        Ovim jezikom počinju se pisati i knjijževna dela i njihovi prevodi. Njime pišu Sveti Sava, Stefan Prvovenčani, despot Stefan Lazarević...

-        Miroslavljevo jevanđelje  - iz 12. veka, pisano za kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje, ukrašeno minijaturama i inicijalima

-        Pišu se i originalna književna dela, najviše žitija (biografije). Najstarije sačuvano žitije je Žitije Svetog Simeona, koje je u 13. veku napisao Sveti Sava.

-        Dušanov zakonik nastao je 1349. godine i pisan je srpskoslovenskim jezikom, ali sa primesama narodnog jezika.

-        Od kraja 14. do polovine 16. veka srpski je bio diplomatski jezik koji su se služili mađarski, rumunski i turski vladari.

-        Pismenost zamire i svodi se na prepisivanje knjiga u manastirima posle 1459. godine, kada je došlo do konačog pada srpske države pod tursku vlast.

-        Velika seoba Srba sa patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem bila je 1690. godine – sa Kosova i drugih delova Srbije na teritoriju južne Ugarske.

-        Poslednji pisac na srpskoslovenskom jeziku bio je Gavril Stefanović Venclović u prvoj polovini 18. veka (a besedio je a čistom narodnom jeziku).

Ruskoslovenski jezik

-        Pod pritiskom Austrougarske i u strahu od gubitka nacionalnog identiteta, srpska crkva zatražila je pomoć pravoslavne Rusije, koja šalje učitelje  - Maksima Suvorova i Emanuila Kozačinskog  - koji otvaraju škole u Sremskim Karlovcima i donose knjige na ruskoslovenskom jeziku. To se zbiva tridesetih godina 18. veka.  Ruskoslovenski jezik postaje književni jezik Srba. Pisci na ovom jeziku bili su Jovan Rajić (Istorija raznih slovenskih narodov) i Zaharije Orfelin (Plač Serbiji). Oba ova pisca pisala su i na narodnom jeziku.

     Slavenosrpski jezik

-        U drugoj polovini 18. veka stvoren je slavenosrpski jezik – mešavina ruskoslovenskog, srpskoslovenskog, ruskog i srpskog narodnog jezika.

-        Prvo delo na ovom jeziku bio je Slavenosrpski magazin, Zaharija Orfelina, prvi srpski časopis, objavljen 1768. godine u Veneciji.

-        Slavenosrpskim jezikom pisali su Jovan Sterija Popović, Milovan Vidaković, Sava Tekelija, Sava Mrkalj. To je bio jezik protiv kog je ustao V. Karadžić